|
|
Schoolstrijd Nibbixwoud
In 1910 nam de gemeenteraad in Nibbixwoud het besluit de
twee openbare scholen in de gemeente te sluiten en daarvoor
een nieuwe openbare school in het midden van de gemeente te
bouwen. De openbare school in Nibbixwoud had toen nog maar
zo'n 8 leerlingen, de school in Hauwert zo'n 40 leerlingen.
Dit besluit leidde tot een storm van protesten, vooral uit
Hauwert. Het werd een echte schoolstrijd, die veel landelijke
en regionale kranten in 1910 op de voet volgden.
Schager Courant 13-10-1910
In 'De Tijd' van 5 november 1910 bemoeit een (anomieme)
criticus zich met het debat. Hij vindt dat het request aan
Gedeputeerde Staten ter vernietiging van het gehate besluit
geen goede argumenten bevat.
O.a. het
argument dat de kinderen te ver van school wonen. In een gemeente
met de uiterste grenzen van 8 km van elkaar, hoeft een kind
maar max. 4 km naar school af te leggen.
Tja. Hoe moeten we dat na zoveel tijd duiden. Feit is dat
zo in Nibbixwoud alleen nog maar katholiek onderwijs kon worden
genoten en dat voortaan de kinderen van de openbare school
in Hauwert en die van de openbare school in Nibbixwoud zo'n
4 km. moesten gaan lopen.
Uiteindelijk werd het besluit van de gemeenteraad van Nibbixwoud afgekeurd door
de Raad van State.
Bovenstaande discussie speelde wel in een tijd dat in Nederland nog steeds de
al een eeuw durende 'Schoolstrijd' gaande was.
Hauwert tijdens de eerste wereldoorlog (1914-1918)
Nederland was dan wel neutraal tijdens de eerste wereldoorlog,
maar het lag tussen de oorlogvoerende landen. De handel lag
vrijwel stil, er was een hoge werkloosheid, er was schaarste
aan alle soorten goederen. Ook het voedsel werd schaars en
ging uiteindelijk op de bon.
En ook al was Nederland neutraal, toen duidelijk werd dat
een oorlog zou uitbreken werd het leger gemobiliseerd. Over
het Hauwert tijdens de eerste wereldoorlog is niet veel opgetekend.
Wel bekend is het volgende:.
De mobilisatie
Uit Hauwert werden diverse dienstplichtigen opgeroepen. Hieronder
worden een aantal genoemd.
In de kerknotulen van 19 oktober 1914 staat dat diaken E(lias)
Koster niet aanwezig kan zijn omdat hij wegens de mobilisatie
onder de wapenen is.
En onderstaande advertentie verscheen in de Schager Courant
van 27 september 1916, dus: of je gemist kon worden of niet,
of je je zaak moest verkopen of niet, daar had men kennelijk
geen boodschap aan in die dagen.
Deze winkel was gevestigd op H57
Ook werd het huwelijk van Reindert Smit met Hillegond Middelbeek steeds
uitgesteld vanwege de mobilisatie. Reindert was tot 1917 soldaat.
In het Jaarboek 2004 (Herinneringen van
Reindert Smit, p. 21-30) staan de herinneringen
van Reindert over zijn mobilisatietijd. Uit zijn herinneringen
is goed te lezen dat het Nederlandse leger slecht georganiseerd
was.
Reindert Smit tijdens de mobilisatie (±1917)
Goederenschaarste
Doordat de handel met de omringende (oorlog voerende) landen
vrijwel stil kwam te liggen werden veel goederen en voedsel
schaars. In 1916 kwam er een distributiewet die levensmiddelen
op rantsoen stelde. Kregen de armen van Hauwert eerder boter
en turf van de kerk, in 1918 waren deze goederen door de distributiemaatregelen
niet meer te verdelen. Er werd daarom besloten geld aan de
bedeelden te geven.
Geen Kerstviering
Een aantal malen besloot de kerkenraad geen kerstviering te
houden. In de notulen van 1914 staat als reden hiervoor vermeld:
'zulks met het oog op den oorlog die thans
zoo schrikkelijk in Europa woedt'.
Een nieuwe bewaarschoolhoudster
In het Nieuws van de Dag van 18 maart 1910 verscheen volgende
oproep:
Er reageerden 7 sollicitanten, maar nadat bekend werd dat
het salaris slechts f 350,- per jaar bedroeg trokken de sollicitanten
zich terug. Er werd een nieuwe oproep in de krant geplaatst.
Ditmaal reageerde Mej. J. Middelkoop uit Amsterdam. Zij werd
benoemd tot het nieuwe hoofd van de bewaarschool, welke functie
zij 30 jaar (tot 1940) tot grote tevredenheid van de Hauwerters
heeft uitgeoefend.
Juffrouw MiddelkoopKon zij wel rondkomen van die f 350,-?
Vóór de tweede wereldoorlog behoorden de salarissen van de
bewaarschoolonderwijzeressen tot de laagste die er waren en
pensioenvoorzieningen bestonden niet of waren volstrekt onvoldoende.
Er was wettelijk niets geregeld voor de bewaarschool. Heel
veel bewaarschoolhoudsters gaven les zonder enig diploma.
Pas in 1955 werd de kleuteronderwijswet aangenomen. Deze wet
zorgde ervoor dat duidelijk werd hoe het onderwijs aan kleuters
moest worden geregeld, en zorgde er ook voor, dat het kleuteronderwijs
door het rijk vergoed werd.
Juffrouw Middelkoop moest echter in veel jaren in Hauwert
rondkomen van een schamel jaarsalaris wat volstrekt onvoldoende
was. Gelukkig had de kerkenraad met haar te doen. In de notulen
van 11 februari 1914 staat het volgende:
'...en in aanmerking nemende het zeer onvoldoende
salaris van de bewaarschooljuffouw, nu f 50,- en in 't vervolg
f 75,- uit te trekken. Voorwaarde dat de laatste f 25,- uitsluitend
wordt besteed voor 't salaris'.
De notulen van 22 februari 1917 melden:
'Weer f 25,- voor juffrouw Middelkoop.
Salaris veel te gering in deze buitengewoon dure tijden.'
Ontwikkeling Tuinstraat
In het tweede decennium van deze eeuw startte de ontwikkeling van de Tuinstraat.
In 1885 had dominee Schuurman ervoor gezorgd dat de arbeiders
een klein stukje grond kregen (de zgn. kerkebouwtjes aan de
Heemraad Witweg) om zelf groenten en aardappels te telen.
Vanaf zijn aantreden in Hauwert als hoofdonderwijzer hielp
meester Ruijterman de arbeiders om een zo groot mogelijke
opbrengst te halen.
De arbeiders begonnen te dromen over een stuk grond waar ze
geheel van konden leven, zoals de opkomende tuinbouw in de
omliggende dorpen.
De nieuwe dominee, dominee Van Wijngaarden, wilde ook het
lot van de arbeiders verbeteren en deed een voorstel tot verhuur
van land aan de Hauwerterweg. Het voorstel werd aangenomen.
De ontwikkeling van de Tuinstraat kon beginnen.
Het hele verhaal over het ontstaan van de Tuinstraat staat
in:
Jaarboek 2006, Projectontwikkelaar. De Ned.Hervormde Gemeente
Hauwert, Nico Boots.
Winkelsluiting op zondag
Pas in 1930 kwam de eerste wettelijke regeling in Nederland
voor winkelsluiting. Een aantal gemeentes nam het heft alvast in handen door zelf een
een winkelsluitingsverordening vast te stellen. Zo ook Nibbixwoud.
In de notulen van de kerkenraad van 22 februari 1917 staat
dat de kerkenraad de gemeenteraad van Nibbixwoud wil verzoeken
om voortaan zondags na half 9 alle winkels te sluiten.
In 1916 was een dergelijke besluit al genomen, maar dat gold
alleen voor de bakkers. Dat was volgens de kerkenraad niet
billijk. De gemeenteraad was het daar wel mee eens. Onderstaand
bericht stond in De Tijd van 2 juni 1917:
Advertentie Schagercourant 15-01-1910
En verder...
Notulen kerkenraad, 24 november 1910.
Doel van de bijeenkomst is de landverhuring. Het contract
wordt voorgelezen. Daarin is de bepaling toegevoegd dat 'Rooms
Katholieken noch als huurders noch als borgen mogen optreden'.
Notulen kerkenraad, 14 februari 1911.
Er komt een kerkebouwtje vrij. Er zijn 7 gegadigden. Volgende
gegadigden vallen af:
Hoekstra. Is nl. doopsgezind.
J. Koster. Heeft al voldoende tuin
Jb. Zwagerman. Beantwoord niet aan het begrip 'arbeider'.
Notulen kerkenraad, 28 januari 1912.
Mededeling:
het ontzetten uit de ouderlijke macht van D. Zee-Mantel en haar echtgenoot.
De diaconie verklaart zich bereid op het voorstel in te gaan
om de voogdij over de 2 kinderen, Clementia en Maria Frederica,
op zich te nemen.
In de notulen van 9 mei 1912 wordt de voogdijschap verder besproken.
Besloten wordt Maria uit te besteden, voorlopig bij Flotman, Spoorstraat 34, Hoorn
en
Clementia te laten in haar dienst te Venhuizen.
Het nieuws van den dag 2 mei 1912
De gymnastiekvereniging was al eerder, in 1909, opgericht. Zie Jaarboek 2009, Honderd jaar WI.K., Aaf Korver.
Het Nieuws van den dag, 1 juni 1912.
Dominee Van Wijngaarden is beroepen naar Almelo.
Het nieuws van den dag 17 september 1912.
Notulen kerkenraad, 3 december 1912.
De nieuwe predikant P.G.Vlieg is 1 december bevestigd.
Het Nieuws van den dag, 25 februari 1913
De drie aaneenliggende poldertjes gelegen ten zuidwesten
van de Veersloot en de Papesloot waren: de sinds 1857 bestaande
polder 'De Hervormde Kerk van Hauwert en Compagnie' en de
sinds 1875 en 1888 bestaande poldertjes 'De Raaf' resp. 'De
Roek'.
Het Nieuws van den dag, 10 maart 1914.
Notulen kerkenraad, 19 oktober 1914.
Klaas Ruijterman is op oudejaar 25 jaar voorlezer en voorzanger.
Er wordt gecollecteerd voor de Nederlandsche Gustaaf Adolf
Vereeniging.
(De Gustaaf-Adolf Vereeniging was een protestantse evangelisatieclub,
genoemd naar de Zweedse koning Gustaaf-Adolf, die in de17e
eeuw de Duitse protestanten te hulp schoot in de godsdienstoorlogen
tegen de katholieken. Het was in de 19e eeuw een organisatie
die ageerde tegen de katholieke emancipatie).
Algemeen Handelsblad 12 augustus 1916
Algemeen Handelsblad 14 februari 1918
Notulen kerkenraad 6 oktober 1918.
Besproken wordt het afscheid van dominee Vlieg.
Notulen kerkenraad 18 februari 1919.
Met algemene stemmen wordt dominee Dorgelo als nieuwe predikant gekozen.
Notulen kerkenraad 24 juni 1919.
C. Butter laat 5 hectare land na aan de diaconie.
Tevens wordt besproken om het tractement van de predikant te verhogen tot min. f 3.250,-
|
Tijdvakken
|
