|
|
De Tweede Wereldoorlog
Het eerste jaarboek van het Historisch Genootschap Hauwert,
Jaarboek 1995, verscheen in het jaar dat Nederland 50 jaar
er voor was bevrijd. In dit jaarboek wordt daarom, aan de
hand van interviews met mensen die de oorlog in Hauwert bewust
hebben meegemaakt, veel over Hauwert tijdens de oorlog verteld.
Een greep hieruit:
Begin oorlog
10 mei 1940. De mobilisatie eindigt met de inval van de Duitsers. Het Vliegveld Bergen wordt gebombardeerd. Dit is allemaal te zien en te horen in Hauwert.
Achter op het land van boer Stapel (H.?) landde een Nederlands
vliegtuig. 'Pats, zo stond'ie daar'. (Dirk Velt).
12-15 mei 1940. Ook de slag bij Kornwerderzand (Afsluitdijk)
was duidelijk te horen in Hauwert (Marie Bakker-Haker, nov.2009).
De Afsluitdijk was onneembaar voor de Duitsers. Aan beide
kanten water, vóór hen zo'n 300 Nederlandse
soldaten. Er kwam geen Duitser over de Afsluitdijk. Het mocht
allemaal niet baten, want na de capitulatie moest men de Duitse
troepen een vrije overtocht bieden.
Het verzet
Hoofd van de ondergrondse beweging van Hauwert was Jo Baas.
Iedere verzetsman had zijn eigen taak. Zo zorgden Jb van Klaveren
en Dirk Velt o.a. voor de verspreiding van de illegale bladen,
zoals Trouw, Het Parool, De Waarheid en Vrij Nederland.
De verzetsmensen boden ook hulp ten behoeve van de onderduikers.
Op diverse adressen zaten onderduikers in Hauwert. Dit waren
hoofdzakelijk Nederlandse officieren. De officieren waren
niet de enigen die onderdoken, ook de boeren- en bouwerszonen
doken onder als ze een brief kregen dat ze zich melden moesten
om in Duitsland te gaan werken voor de Arbeiteinsatz. Er kwamen
ook wel jongens uit de stad die op het platteland onderdoken.
Sommige verzetsstrijders waren lid van een knokploeg (o.a.
Klaas Bras). De knokploegen zorgden voor het ruigere werk.
N.H. kerk. Eind 1944. Oorlog. Tussen de
luigaten is een stuk muur weggebroken, de klok is er uit gehaald
voor wapenfabricage voor de Duitsers. Tijdens het transport
per schip over de Zuiderzee, tezamen met andere klokken, is
het schip gezonken (of tot zinken gebracht) bij Urk. Na de
oorlog is het schip gelicht en zijn de klokken weer teruggebracht.
Levensgevaarlijke verzetsdaad
Tegen het eind van de bezetting heeft het verzet een aantal
malen de afzet van de melk van de Hauwerter boeren gefrustreerd.
De melk werd met paard en wagen naar Oostwoud gebracht (de
melkfabriek werkte niet tijdens de oorlog). De ondergrondse
vond dat de melk te veel naar de Wehrmacht ging. Daarom werden
het paard en de wagen naar Oostwoud tegengehouden. De melk
werd teruggestuurd naar de boeren.
Tegenactie van de Wehrmacht: er werd een groot pamflet opgehangen
met de boodschap 'Wehrmacht Bekanntmachung. Straf: de kogel'.
En toen was 't meteen over.
Schietpartij bij Klaas Bras
Vermoedelijk 3 januari 1945 vond er een schietpartij plaats
tussen de SD en een aantal onderduikers en verzetsmensen.
Er zijn diverse versies over wat er precies voorgevallen is,
echter is wel duidelijk dat de SD het onderspit dolf met een
zwaargewonde, of zelfs een dode. Na deze schietpartij heeft
Hauwert een tijd in angst geleefd voor repressailles (zoals
in Putten), die gelukkig uitbleven.
Hongertochten
De Hauwerters zelf hadden niet echt honger. Ze werden wel
geconfronteerd met de honger door mensen die op hongertocht
waren. Onder de middag liepen die mensen vaak door het dorp.
Door veel mensen werd er al rekening mee gehouden. Ze hadden
extra eten klaar staan...
Ook zorgden diverse Hauwerters voor een tijdelijke slaapplaats.
Omgekomen Hauwerters
De twee broers Klaas en Krijn van Klaveren hebben de oorlog niet overleefd.
Op 8 mei 1942 werd een Engels vliegtuig (de Hudson 'Soerabaia') tijdens een patrouillevlucht tussen Borkum en Texel neergehaald.
Eén van de inzittenden was Krijn van Klaveren. Krijn kwam
in 1941 bij de manschappen van het no.320 Squadron van de
RAF te Silloth in Engeland.
Klaas van Klaveren had tijdens de oorlog een eigen timmerbedrijf
in Nieuw-Vennep. In het woongedeelte van zijn werkplaats had
Klaas voor iedereen zichtbaar een radio. Bij een razzia in
het dorp is hij om die reden gearresteerd. De datum van arrestatie
was 29 juli 1944, of enkele dagen daarvoor.
Voor het hele verhaal van Klaas van Klaveren, zie
Nicolaas (Klaas) van Klaveren.
Duitsers in Hauwert
(interview met Marie Bakker-Haker, dochter
van het kostersechtpaar, nov.2009)
"Tegen het einde van de oorlog, in april 1945, werd
er plotseling een groep Duitsers (zo'n 100 man) in Hauwert
gestationeerd. De Orts Kommandant, bijnaam 'De Lip', wilde
in de kosterswoning wonen en daarom werd de fam. Haker gedwongen
onmiddellijk de kosterswoning te verlaten en in te trekken
bij de fam. Bontekoning in de pastorie.
Een aantal manschappen (stafleden?) nam zijn intrek op de
bovenste verdieping van de pastorie. Ook werd er een sergeant
ingekwartierd bij Meester Pol.
De rest van de groep werd gelegerd in de kleuter- en de lagere
school en op diverse boerderijen.
De groep was nog niet
in Hauwert of er werd onmiddellijk een kalf opgeëist van boer
Jacob Ruiter. Mevr. Haker werd gedwongen dit kalf in roomboter
te braden. Deze maaltijd was uiteraard niet voor de gewone
manschappen.
 Links een foto van het oude brandspuithuisje met erachter
het huis van De Ruiter (precies op de plaats waar nu de Boxwoudstraat
is). Het spuithuisje werd als cachot gebruikt voor de Duitse
militairen die opstandig werden - er stond een wacht voor
de deur. Dat was de gevangenis van Hauwert voor de Wehrmacht
(Dirk Velt).
Wat was dit voor legertje en wat deden ze in Hauwert?
Er zaten diverse nationaliteiten in de groep, o.a. een Oostenrijker.
Een aantal leek wel gedwongen in dienst van de Duitsers en
was absoluut niet Hitler-gezind. Als de Orts Kommandant langs
kwam werd van de manschappen verwacht dat ze de Hitlergroet
zouden brengen, echter lang niet iedereen deed dit vrijwillig.
Pas na een fikse trap van de Kommandant waren ze daartoe bereid.
Waarschijnlijk waren ze in Hauwert beland omdat ze geen kant
op konden. Ze waren oorlogsmoe. De Hauwerters werden met rust
gelaten. Toen de bevrijding kwam waren de manschappen zo blij
dat ze spontaan hun strozakken achter de kleuterschool verbrandden.
Late bevrijding Hauwert
Voor Hauwert kwam de bevrijding later dan voor de rest van
Nederland. Pas ongeveer 14 dagen na de officiële bevrijding
werden de in Hauwert gelegerde Duitsers heel vroeg in de ochtend
met een grote bus opgehaald. Het leek wel of een aantal van
de manschappen liever in Hauwert bleef. Pas na een forse duw
stapten ze in de bus..."
Bevrijdingsfeest
Hauwert kon eindelijk feest vieren. Op 30 augustus 1945 vond het bevrijdingsfeest plaats.
De uitvoering van 'De Eendracht' duurde nogal lang, te lang naar de mening van de kastelein en zijn vrouw.
Die besloten daarom het bal te verbieden, terwijl de burgemeester had gezegd dat het feest oneindig
lang mocht duren. Dit sloeg in als een bom. Het feest werd
uiteraard elders wel uitgebreid voortgezet. Het cafe werd
na dit incident volledig geboycot tot er een nieuwe kastelein
in kwam.
Na de oorlog
Na de oorlog, voordat de eerste verkiezingen plaatsvonden,
werd Dirk Velt vertrouwensman namens Hauwert.
Als vertrouwensman was hij zo'n beetje het uitvoerend orgaan, hij regelde de dingen die gebeuren moesten, zoals
de uitvoering van de regelingen van het Volksherstel.
Tijdens de eerste verkiezingen na de oorlog, werd Dirk Velt,
samen met Dirk Weeder en Bet Stapel, gekozen als gemeenteraadslid.
De oorlog was afgelopen, maar niet voorbij. In het zicht van de Japanse nederlaag had Nederlands-Indie zich
onafhankelijk verklaard als Republiek Indonesie. Nederland was niet bereid dit zonder meer te accepteren.
Den Haag verscheepte, in deze straatarme periode, een legermacht van zo'n 100.000 man naar de andere kant
van de wereld. Een aantal van deze mannen waren Hauwerters.
|
Tijdvakken
|
